ಕೇರಳದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಸಹ್ಯಪರ್ವತಗಳ ತೊಡಕುಗಳಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡಿನ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ತನ್ನೊಳಗೊಂಡಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಅದೇ ಕೊಟ್ಟಿಯೂರು ಕ್ಷೇತ್ರ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಒಂದು ಪವಿತ್ರ ಮತ್ತು ಪೌರಾಣಿಕ ಶಿವ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ಆವರಿತ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ "ದಕ್ಷಿಣ ಕಾಶಿ" ಎಂಬ ಹೆಸರಿದೆ. ನಾಡಿನ ಶಕ್ತಿಭಕ್ತಿಯ ಶ್ರದ್ಧಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರುವ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರನ್ನು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ತನ್ನತ್ತ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ಕೊಟ್ಟಿಯೂರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ – 'ಬವಲಿ ನದಿಯ ಇಕ್ಕೆಲದಲ್ಲಿರುವ ‘ಇಕ್ಕರೆ ಕೊಟ್ಟಿಯೂರು’ ಮತ್ತು ಹರಿಯುವ ನದಿಗೆ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ದಡದಲ್ಲಿರುವ, ವೈಶಾಖ ಹಬ್ಬದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ತೆರೆದಿರುವ ‘ಅಕ್ಕರೆ ಕೊಟ್ಟಿಯೂರು’. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದು, ಶಿವಪಾರ್ವತಿಯ ಕಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಂಟಿದೆ.

ವೈಶಾಖ ಮಹೋತ್ಸವ, ಮೇ–ಜೂನ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ 28 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬ. ಇದು "ಮುತ್ತಿರೇರಿಕಾವು" ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಕತ್ತಿ ತರುವ ಆಚರಣೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, "ಎಳನೀರು ವೇಪ್ಪು" ಎಂಬ ಪವಿತ್ರ ಕಾಯಕದಿಂದ ಉಜ್ವಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಗಳ ಮೂಲಕ ಶಿವನಿಗೆ ಎಳನೀರು ಸಮರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. "ರೋಹಿಣಿ ಆರಾಧನೆ", "ಎಳನೀರಾಟ್ಟಂ", "ಆನಯೂಟು", ಇವು ಪ್ರಮುಖ ಆಚರಣೆಗಳು.

ಇಲ್ಲಿ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಗುಡಿಸಲಗಳಲ್ಲಿ 72 ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅರ್ಚಕರು, ಸೇವಕರು ಈ ಗುಡಿಸಲುಗಳಲ್ಲೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಯಾಗಶೀಲಾ ನೆಲೆಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ “ಮಣಿತಾರಾ” ಎಂಬ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಭು ಶಿವಲಿಂಗವಿದೆ.

ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರಿಗೂ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರ ಗೌರವವಿದ್ದು, ಅವರು ಸ್ವತಃ ನದಿಯ ಪಾರದಿಂದ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ.

ಕೊಟ್ಟಿಯೂರು ಎಂದರೆ ನಿಸರ್ಗದ ನಡುರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ದೇವಭೂಮಿ. ಇಲ್ಲಿಯ ಭಕ್ತಿ, ಆಚರಣೆ, ಶ್ರದ್ಧೆ – ಈ ಎಲ್ಲವೂ ಭಕ್ತನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯ ಹೊಳೆ ಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಶಿವ ಭಕ್ತ ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಭೇಟಿ ನೀಡಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಬಂದ ಭಕ್ತರು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.